اثر پول مشترک بر تجارت دوجانبه

ایجاد ناحیۀ مشترک پولی و تشکیل پول واحد منطقهای روش ديگر برای تسهيل مبادالت مالی و تجاری بینالمللی ایجاد ناحیۀ مشترك پولي است . که با این اقدام به تدریج، اتحادیۀ پولی شکل میگیرد و یک پول واحد در کل ناحیۀ مشترک جریان پیدا میکند. نمونۀ بارز این پول واحد اروپایی یا یورو است که در سال 1999 منتشر شد. در این روش کشورهای که در یک ناحیه قرار دارند، با تشکیل اتحادیۀ پولی، پولهای خود را کنار گذاشته و یک پول واحد شکل میدهند و متناسب با جایگاه اقتصادی و سیاسی خود در مدیریت این پول نقش پیدا میکنند. این پول متعلق به کشور خاص نیست و تحت قانونی مدیریت میشود که از قبل تمام اعضا آن را پذیرفتهاند. این شیوه برای کشورهایی مفید است که شرایط اقتصادی و سیاسی همگنی داشته باشند و نوسانات ارزی و تورم آنها حداقل باشد. يورو، واحد پول مشترك اروپايي، بهعنوان نمونۀ عملی واحد پول ناحیۀ مشترک پولی در سال 1999 بهعنوان پول مشترك یازده كشور عضو منطقۀ اتحادیۀ پولی منتشر شد و كشورهاي عضو واحد پول خود را كنار گذاشتند و اين امر سبب شد که مشکل تجارت خارجی بين اين كشورها در زمينۀ تعديل ارز و نااطمينانی ناشی از آن به صفر برسد.

وضعيت موجود پيمانهاي ارزي و پولي دو يا چند جانبۀ ارزی هماکنون، پيمانهاي ارزي و پولي دو يا چندجانبه در سطح جهاني به شكل چشمگیری شكل گرفته و روند آن در حال افزايش است؛ البته، اين روند در جمهوري اسلامي ايران متفاوت است، گرچه بحث پيمان ارزي و پولی دوجانبه و چندجانبه طي دوره هاي گذشته به خصوص از زمان جنگ تحميلي و بهويژه در دورۀ تحريم اقتصادي غرب عليه ايران مطرح بوده، ولي در عمل فعاليت جدي دراين زمینه انجام نگرفته، ولي اين موضوع در سطح دنيا متفاوت بوده است كه در زیر به وضعيت کنونی پيمانهاي پولي و ارزي دوجانبه اشاره ميشود: پيمانهاي پولي و ارزي دوجانبه و چندجانبۀ ايران
باوجوداينكه سابقۀ بحث پيمانهاي پولي دوجانبه در ايران به سالها قبل برميگردد، ولي در سالهای اخیر موضوع این پيمان با تشديد تحريمهای بانكي، به ویژه تحريم بانك مركزي ايران، به ّ صورت جدي مطرح گشت و در بانك مركزي كارگروه پيمان پولي دوجانبه تشكيل شد و طرح اوليهاي دراين زمینه تنظيم گرديد. همچنين،
دراین زمینه مقررات ارزي مورد نياز تدوين و به سيستم بانكي كشور ابلاغ گرديد.
دراین باره، مركز پژوهشهاي مجلس نيز در گزارشي با عنوان »بررسي ضرورت و امكان انعقاد پيمان پولي دوجانبه« اعالم كرد كه اجراي پيمانهاي پولي ويژۀ تحريم نبوده و تأثيرات زيادي در جايگاه پول ملي، كاهش ريسك ناشي از نوسانات ارزي توسعۀ تجارت دوجانبه و چندجانبه دارد؛ بنابراین، در شرايط غيرتحريم هم بايد پيمانهاي ضرورت و کارکردهای پیمانهای دو یا چندجانبۀ ارزی در شرایط تهدید و تحریم اقتصادی / سید حسن قوامی149 پولي با شركاي تجاري ايران امضا شده و پيگيري شود. بااينحال، با وجود تحريمهاي
بانكي ايران و امكان نداشتن استفاده از حسابهاي دالري و يورويي ايران در خارج از كي در قيمت و عرضۀ آن به شدت كشور و سلطۀ دالر بر اقتصاد ايران، كه هرگونه تحر در تمام بخشهاي اقتصادی كشور تأثيرگذار بوده، تا‌كنون فعاليتهاي گسترده، مؤثر و قابل قبولي از سوي بانك مركزي جمهوري اسالمي ايران انجام نگرفته است.

منطقۀ )بلوک( بهينۀ پولي ازجمله روشهاي تسهيل تجارت خارجي تشكيل منطقۀ بهينۀ پولی است. اين نظريه
طي دهۀ 1960 از سوي ماندل و مك كينون گسترش يافت. منطقۀ )بلوك( بهينۀ پولي شامل گروهي از كشورهاست كه پول ملي آنها مدام با نرخ ارزي ثابت با يكديگر در ارتباط است و با پول ملي كشورهاي غيرمنطقۀ پولی بهطورشناور مرتبط ميباشد.تشکیل منطقۀ بهينۀ پولی باعث حذف نااطمينانی ناشي از شناور یا ثابت بودن موقتي نرخ ارز ميشود. به همین دلیل، باعث ايجاد تخصص در توليد و جريان آسان تجارت

و سرمايه گذاری در كشورهای عضو منطقۀ پولي شده و افزونبراین تأسیس منطقۀ بهینۀ پولی باعث میشود که كل منطقۀ بهینۀ پولی براي توليد‌كنندگان هم چون يك بازار واحد گردد و این امر موجب صرفه هاي مقياس در توليد شده و سود را افزايش ميدهد. همچنین، شوك‌هاي تصادفي در منطقۀ بهينۀ پول در كشورهاي مختلف با يكديگر خنثي ميشوند و درنتیجه، قیمتها در کشورهای بلوک بهینۀ پولی ثبات پیدا میکنند و ثبات بيشتر قيمتها در منطقۀ بهينۀ پولي باعث ميشود تمايل به استفاده از پول، به عنوان سرمايۀ حفظ ارزش و وسيلۀ مبادله، افزايش و تمايل به معامالت غير‌كارآمد ناشي از شرايط تورمي كاهش يابد. مزید بر آن، تشكيل منطقۀ بهینۀ پولي باعث كاهش هزينۀ دخالت رسمي در بازارهاي ارز، كاهش هيجینگ ارز و هزينه هاي مبادلۀ يك پول با پول ديگري برای پرداخت مبلغ واردات كالاها و خدمات يا هنگام مسافرت افراد در كشورهای عضو ميشود.